Bedrijfsobjecten: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
|||
Regel 8: | Regel 8: | ||
==Bedrijfsobjecten versus informatieobjecten== | ==Bedrijfsobjecten versus informatieobjecten== | ||
:In de bedrijfsarchitectuur worden de objecten geïdentificeerd die vanuit bedrijfsperspectief relevant zijn: de bedrijfsobjecten. | :In de bedrijfsarchitectuur worden de objecten geïdentificeerd die vanuit bedrijfsperspectief relevant zijn: de bedrijfsobjecten. | ||
{{ | {{#show: Bedrijfsobject|?Definitie}} {{#show:Bedrijfsobject|?Toelichting}}. | ||
;Object of entiteit | ;Object of entiteit |
Versie van 14 sep 2022 18:19
Deze paragraaf beschrijft de belangrijkste bedrijfsobjecten die in de DERA worden gebruikt. De gegevens van deze bedrijfsobjecten moeten geschikt zijn voor automatische verwerking en moeten daarom ook voldoen aan de ArchiMate-definitie voor dataobject. De DERA beschrijft echter niet hoe deze dataobjecten er uitzien.
- Informatie, gegeven of data
- In de definiëring van de bedrijfsobjecten wordt geen onderscheid gemaakt tussen de begrippen ‘informatie’, ‘gegeven’ en ‘data’. Of iets informatie, gegeven of data is, hangt af van de betekenis die een gebruiker er in een bepaalde gebruik context aan geeft. Op informatie, gegeven en data zijn in het netwerk grosso modo dezelfde eisen van toepassing. Ook daarom is een strak onderscheid tussen deze termen in de DERA niet zo relevant.
- Hergebruik
- Bij de definiëring van de bedrijfsobjecten is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van overeenkomstige definities uit de NORA, DUTO, het ABC Digitaal Erfgoed van DEN, Europeana, de Erfgoedwet en DMBOK. Als bestaande definities uit deze bronnen zijn aangepast voor het gebruik in de DERA-context, dan is dat zodanig gedaan dat er geen tegenstrijdigheden zijn ontstaan met de oorspronkelijke definities.
Bedrijfsobjecten versus informatieobjecten[bewerken]
- In de bedrijfsarchitectuur worden de objecten geïdentificeerd die vanuit bedrijfsperspectief relevant zijn: de bedrijfsobjecten.
Bedrijfsobjecten zijn objecten die vanuit bedrijfsperspectief relevant zijn. In de DERA wordt het begrip 'informatieobject' veelvuldig gebruikt. In de ArchiMate-methodiek komt het vergelijkbare begrip dataobjecten (‘data objects’) voor. Voor de DERA zijn de bedrijfsobjecten meestal informatieobjecten. De scope van de DERA-informatieobjecten is vooralsnog beperkt tot de bedrijfsarchitectuur. Daarom worden informatieobjecten hier als (ArchiMate) bedrijfsobjecten beschreven..
- Object of entiteit
- Het begrip ‘object’ komt niet alleen voor in ArchiMate, maar is ook een term die in de erfgoedsector veel wordt gebruikt, bijvoorbeeld voor het aanduiden van een cultuurhistorisch voorwerp. In de DERA komt de term vaak voor als onderdeel van een (smaller) begrip. In DUTO wordt het begrip ‘entiteit’ gedefinieerd, terwijl in de DERA vooral wordt gesproken over objecten. Daarom is hier in de definitie van ‘entiteit’ uit DUTO de term ‘object’ opgenomen als synoniem.
Een object of een entiteit is een concreet of abstract ding dat bestaat, bestond of zou kunnen bestaan, met inbegrip van de onderlinge verbanden tussen deze dingen. (ontleend aan DUTO). Ook gebeurtenissen of events worden in de DERA opgevat als een object of entiteit.
Cultuurhistorisch object of erfgoedobject[bewerken]
Cultuurhistorisch object
Definitie
Een cultuurhistorisch object of erfgoedobject is een object met een bepaalde cultuurhistorische waarde.
Toelichting
Een cultuurhistorisch object:
- kan een materieel (Nachtwacht), immaterieel (volksdans), conceptueel (Tweede Wereldoorlog) of een digitaal (tweet van Trump) cultuurhistorisch object zijn;
- bestaat, bestond of zou kunnen (gaan) bestaan;
- kan samengesteld zijn uit verschillende cultuurhistorische objecten.
- bevat een informatieobject informatie over een of meerdere cultuurhistorische objecten;
- is een informatieobject digital born, gedigitaliseerd of analoog;
- bestaat, bestond of zou een informatieobject kunnen (gaan) bestaan;
- kan een informatieobject samengesteld zijn uit verschillende informatieobjecten (aggregatie).
In de Erfgoedwet wordt het begrip ‘cultureel erfgoed’ juridisch afgebakend. In de DERA wordt een ruimere informatiekundige definitie gehanteerd. In de Erfgoedwet gaat het om ‘bronnen uit het verleden’, terwijl in de DERA uitvoeringen in de toekomst ook als een potentieel cultuurhistorisch object worden beschouwd, omdat ze een onderdeel kunnen zijn van de vindbare erfgoedinformatie.
De definitie van een ‘cultural heritage object’ uit Europeana luidt: “The original object that is the focus of the metadata description. It may be either a physical object (painting, book etc) or a digital original”. Dit komt overeen met de verbijzonderingen materieel cultuurhistorisch object en digitaal cultuurhistorisch object.
Informatieobject[bewerken]
Informatieobject
Definitie
Een informatieobject is een op zichzelf staand geheel van gegevens met een eigen identiteit.
Toelichting
Informatieobjecten zijn in essentie heel breed. Vanuit DERA bezien:Gedigitaliseerd erfgoed
Definitie
Erfgoedmateriaal dat van origine niet digitaal is, maar waarvan door middel van digitalisering een reproductie is gemaakt.
Toelichting
Gedigitaliseerd erfgoed komt overeen met de definitie van digitaal informatieobject en betreft dus altijd een informatieobject.Digital born erfgoed
Definitie
Erfgoedmateriaal dat van origine al digitaal is, zoals elektronische archieven, digitale kunst of foto’s die met een digitale camera zijn gemaakt.
Toelichting
Digital born erfgoed kan dus een cultuurhistorisch object (digitale kunst) zijn of een informatieobject (elektronisch archief) waaraan cultuurhistorische waarde wordt toegekend.
Cultuurhistorisch object versus informatieobject[bewerken]
Een cultuurhistorisch object kan ook een informatieobject zijn en een informatieobject kan ook een cultuurhistorisch object zijn. Het 'Plakkaat van Verlatinge' bijvoorbeeld is zowel een cultuurhistorisch object als een informatieobject.
Volgens het ABC Digitaal Erfgoed van DEN kunnen drie digitale verschijningsvormen van cultureel erfgoed worden onderscheiden:
- Digital born erfgoed: erfgoedmateriaal dat van origine al digitaal is, zoals elektronische archieven, digitale kunst of foto’s die met een digitale camera zijn gemaakt.
- Gedigitaliseerd erfgoed: erfgoedmateriaal dat van origine niet digitaal is, maar waarvan door middel van digitalisering een reproductie is gemaakt.
- Digitale informatie over erfgoed, bijvoorbeeld beschrijvingen, detailfoto’s of digitale reconstructies van het erfgoedobject. De informatie wordt meestal in een geordende vorm (bijvoorbeeld een database) beschikbaar gesteld.
Merk op dat het hier gaat om 'verschijningsvormen'. De overeenkomsten en verschillen met de ‘objecten zelf’ (zoals dit in de DERA wordt gehanteerd) worden hieronder toegelicht.
- Ad 1. Digital born erfgoed kan dus een cultuurhistorisch object (digitale kunst) zijn of een informatieobject (elektronisch archief) zijn.
- Ad 2. Gedigitaliseerd erfgoed komt overeen met de definitie van digitaal informatieobject en betreft dus altijd een informatieobject.
- Ad 3. Digitale informatie over erfgoed komt vooral overeen met het hier gehanteerde begrip digitaal informatieobject. De gestructureerde informatie over cultuurhistorische objecten worden hier echter opgevat als 'metadata' die het cultuurhistorische object beschrijft.
Metagegevens of metadata[bewerken]
Term
Definitie
Een term is een aanduiding van een entiteit of onderwerp. Zulke termen zijn, onder regie van een bronhouder, opgenomen in een terminologiebron.
Toelichting
De kern van een term wordt gevormd door een naam en een duurzame identifier, aangevuld met een beschrijving/definitie en andere relevante informatie die als referentiedata gebruikt kan worden.- Termen worden gebruikt bij of in de beschrijving van cultuurhistorische objecten en informatieobjecten.
- Termen hebben betrekking op concepten (begrippen, categorieën, onderwerpen, etc.) of named entities (personen, plaatsen, gebeurtenissen, tijdsperiodes, etc.)
- Termen kunnen onderlinge relaties hebben (bijv. synoniemen, hiërarchische relaties in een thesaurus, onderlinge verwijzingen, etc.)
Metadata
Definitie
Metagegevens of metadata zijn gegevens die context, inhoud, structuur en vorm van informatie en het beheer ervan door de tijd heen beschrijven.
Toelichting
Het gaat om gestructureerde gegevens die andere objecten beschrijven. Het kan gaan over analoge of digitale objecten. Een object kan zowel een cultuurhistorisch object als een informatieobject zijn. Metagegevens zijn zelf ook informatieobjecten. De vier belangrijkste soorten metadata (ontleend aan het ABC Digitaal Erfgoed van DEN) zijn:- beschrijvende metadata (nodig voor het identificeren en vinden van objecten);
- structurele metadata (deze leggen de relatie vast tussen individuele objecten die gezamenlijk een eenheid vormen);
- technische metadata (informatie over de vervaardiging van het digitale object);
- administratieve metadata (deze richten zich op beheer en management van objecten).
Terminologiebron
Definitie
Een terminologiebron is een verzameling gepubliceerde termen die onder regie van een bronhouder worden beheerd.
Toelichting
Een terminologiebron is een lijst van termen die desgewenst kan worden verrijkt met synoniemen en relaties. Een eenvoudige vorm van een terminologiebron is een lijst van termen zonder onderlinge relaties. Een geavanceerde vorm van een terminologiebron is een thesaurus. Hierin kunnen de concepten hiërarchisch worden gerangschikt, verwijzingen worden opgenomen, van synoniemen en taalequivalenten worden voorzien, binnen een betekenis worden geplaatst (scope note) en van bronvermelding worden voorzien.
Termen uit verschillende terminologiebronnen kunnen betrekking hebben op dezelfde entiteit of hetzelfde onderwerp. Dat vraagt om alignment tussen de terminologiebronnen.
Verrijking
Definitie
Een verrijking maakt informatie die voorkomt in het oorspronkelijke erfgoedobject of anderszins hoort tot de context expliciet(er). Een bronhouder kan verrijkingen overnemen nadat ze zijn goedgekeurd.
Toelichting
Verrijkingen hebben de volgende kenmerken:- Verschillende rollen of actoren kunnen verrijkingen creëren.
- Verrijkingen kunnen op verschillende momenten ontstaan (beheer, redactie, publicatie, gebruik, etc.).
- Verrijkingen kunnen bestaan uit aanvullingen of wijzigingen van informatie (NB Alleen bronhouders kunnen informatie ook verwijderen).
- Verrijkingen kunnen geautomatiseerd en handmatig tot stand komen.
- verbeteringen van tik- en taalfouten;
- vertalingen en hertalingen (omzettingen naar hedendaags Nederlands);
- transcripties (van handgeschreven bronnen);
- Named Entity Recognition (NER);
- alignments (links naar of relaties met andere erfgoedinformatie);
- aanvullende (context-)informatie (wie, wat, waar, wanneer, waarom, waarmee en hoe);
- verbeterde informatie;
- Optical Character Recognition (OCR).
Dataset
Definitie
Een dataset is een verzameling van metadata, al dan niet aangevuld met informatieobjecten die door die metadata worden beschreven.
Toelichting
Een dataset bevat in ieder geval metadata, mogelijk ook informatieobjecten.Cultuurhistorisch object
Definitie
Een cultuurhistorisch object of erfgoedobject is een object met een bepaalde cultuurhistorische waarde.
Toelichting
Een cultuurhistorisch object:- kan een materieel (Nachtwacht), immaterieel (volksdans), conceptueel (Tweede Wereldoorlog) of een digitaal (tweet van Trump) cultuurhistorisch object zijn;
- bestaat, bestond of zou kunnen (gaan) bestaan;
- kan samengesteld zijn uit verschillende cultuurhistorische objecten.
In de Erfgoedwet wordt het begrip ‘cultureel erfgoed’ juridisch afgebakend. In de DERA wordt een ruimere informatiekundige definitie gehanteerd. In de Erfgoedwet gaat het om ‘bronnen uit het verleden’, terwijl in de DERA uitvoeringen in de toekomst ook als een potentieel cultuurhistorisch object worden beschouwd, omdat ze een onderdeel kunnen zijn van de vindbare erfgoedinformatie.
De definitie van een ‘cultural heritage object’ uit Europeana luidt: “The original object that is the focus of the metadata description. It may be either a physical object (painting, book etc) or a digital original”. Dit komt overeen met de verbijzonderingen materieel cultuurhistorisch object en digitaal cultuurhistorisch object.
Erfgoedinformatie[bewerken]
In de volgende figuur is de samenhang tussen de hiervoor gedefinieerde begrippen weergegeven. Als totaal geeft de plaat aan wat onder erfgoedinformatie kan worden verstaan. Er zijn ook andere indelingen denkbaar, maar door deze indeling wordt het mogelijk de totale informatieruimte met één term aan te duiden.
Onderstaande afbeelding toont welke soorten erfgoedinformatie bestaan. Digitale erfgoedinformatie wordt door bronhouders online beschikbaar gesteld als (deel)verzameling (collectie) of als een op zich zelf staande entiteit (object).
Overzicht van alle definities[bewerken]
Bedrijfsobject | Definitie |
---|---|
Cultuurhistorisch object | Een cultuurhistorisch object of erfgoedobject is een object met een bepaalde cultuurhistorische waarde. |
Dataset | Een dataset is een verzameling van metadata, al dan niet aangevuld met informatieobjecten die door die metadata worden beschreven. |
Digital born erfgoed | Erfgoedmateriaal dat van origine al digitaal is, zoals elektronische archieven, digitale kunst of foto’s die met een digitale camera zijn gemaakt. |
Erfgoedinformatie | De totale informatieruimte die betrekking heeft op cultuurhistorische objecten. |
Erfgoedinformatie | De totale informatieruimte die betrekking heeft op cultuurhistorische objecten. |
Erfgoedinformatie | De totale informatieruimte die betrekking heeft op cultuurhistorische objecten. |
Gedigitaliseerd erfgoed | Erfgoedmateriaal dat van origine niet digitaal is, maar waarvan door middel van digitalisering een reproductie is gemaakt. |
Informatieobject | Een informatieobject is een op zichzelf staand geheel van gegevens met een eigen identiteit. |
Metadata | Metagegevens of metadata zijn gegevens die context, inhoud, structuur en vorm van informatie en het beheer ervan door de tijd heen beschrijven. |
Term | Een term is een aanduiding van een entiteit of onderwerp. Zulke termen zijn, onder regie van een bronhouder, opgenomen in een terminologiebron. |
Terminologiebron | Een terminologiebron is een verzameling gepubliceerde termen die onder regie van een bronhouder worden beheerd. |
Verrijking | Een verrijking maakt informatie die voorkomt in het oorspronkelijke erfgoedobject of anderszins hoort tot de context expliciet(er). Een bronhouder kan verrijkingen overnemen nadat ze zijn goedgekeurd. |