Vindbaar maken van organisaties en datasets

Uit DERA
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

Synoniemen[bewerken]

  • Register

Inleiding en aanleiding[bewerken]

Hoe kunnen gebruikers te weten komen welke datasets van welke bronhouders er in het Netwerk Digitaal Erfgoed zijn? Die vraag kan niet eenvoudig beantwoord worden: op dit moment bestaat er geen eenduidig, machineleesbaar overzicht van de deelnemende organisaties en de datasets die zij ter beschikking stellen. Dit architectuurpatroon wil hier een oplossing voor bieden.

Werkingsgebied[bewerken]

Het architectuurpatroon is generiek en niet specifiek voor een werkingsgebied. De wijze van implementatie wordt niet voorgeschreven. Er kan voor gekozen worden gebruik te maken van een gemeenschappelijke voorziening, maar organisaties kunnen er ook voor kiezen om een eigen instantie (exemplaar) in te richten voor een bepaald werkingsgebied, bijvoorbeeld de archiefsector of museale sector, in overleg met en gefaciliteerd door het netwerk. De functionaliteit van deze eigen instantie is gelijk aan die van andere en maakt gebruik van dezelfde gemeenschappelijke standaarden; de inrichting kan echter verschillen. De instantie bevat dan bijvoorbeeld alleen informatie over organisaties en datasets in de archiefsector of museale sector.

Toepassingsgebied[bewerken]

Het architectuurpatroon wordt toegepast om organisaties en datasets in het netwerk eenduidig vindbaar te maken voor afnemers. De nadruk ligt hierbij op geautomatiseerd gebruik door applicaties, niet op handmatig gebruik door mensen.

Status[bewerken]

Status concept.png Conceptpatroon: het patroon geeft een specifieke invulling aan requirements voor de bedrijfsfuncties Beheren generieke voorziening en Publiceren metadata van datasets.

Voorbeelden[bewerken]

Architectuur[bewerken]

Het architectuurpatroon raakt vier lagen in de architectuur:

  1. In de bedrijfslaag bestaat het architectuurpatroon uit een dienst die een beheerder aanbiedt aan bronhouders en dienstverleners in het netwerk, business-to-business. Bronhouders publiceren informatie over zichzelf en hun datasets en maken dit vervolgens kenbaar bij de dienst. De dienst vraagt de informatie vervolgens op en bewaart het. Dienstverleners raadplegen de informatie van de dienst.
  2. In de applicatielaag bestaat het architectuurpatroon uit een applicatie, register voor organisaties en datasets (hierna: ‘register’). Een beheerder biedt het register aan aan softwareleveranciers van bronhouders en dienstverleners, application-to-application. Het register is te benaderen via services met geautomatiseerde koppelvlakken:
    1. Toepassingen van bronhouders spreken de services aan om de online locatie van beschrijvingen van datasets te registreren. Het register raadpleegt deze locatie, verzamelt de beschrijvingen volgens het informatiemodel van elke bronhouder en maakt ze toegankelijk.
    2. Toepassingen van dienstverleners spreken de services aan om de verzamelde beschrijvingen op te vragen.
  3. In de informatielaag wordt bij de inrichting van het register bepaald welke modellen (bijvoorbeeld DCAT, Schema.org of VoID) worden toegestaan. Hiermee wordt voorkomen dat het register kennis moet hebben van allerlei soorten modellen. Het gebruik van deze modellen geldt vervolgens als aansluitvoorwaarde om datasets via het register vindbaar te maken. Een inrichtingsvraagstuk is of het register de verzamelde beschrijvingen van bronhouders moet vertalen naar een generiek model of dat het register de specifieke modellen van de bronhouders handhaaft.
  4. In de technologielaag bestaat het architectuurpatroon uit een IT-infrastructuur. De infrastructuur heeft afdoende capaciteit om door bronhouders en dienstverleners in het netwerk gebruikt te kunnen worden, bijvoorbeeld voor het afhandelen van registraties van datasets en zoekvragen. Daarnaast sluit de infrastructuur zo dicht mogelijk aan op de bronsystemen om de actualiteit en volledigheid te kunnen waarborgen. De IT-infrastructuur voor het register ondersteunt het benaderen van decentraal opgeslagen datasets.
Een bronhouder is eigenaar van en verantwoordelijk voor het beheer van minimaal één bron met erfgoedinformatie. (BusinessRole) Bronhouder ApplicationComponent Bronsysteem ApplicationFunction Beheren metadata dataset ApplicationFunction Beheren beschrijvingdataset ApplicationFunction Publiceren dataset ApplicationComponent Online publicatieomgeving ApplicationComponent Register BusinessObject Locatie beschrijving dataset BusinessObject Beschrijving dataset ApplicationComponent Systeem van dienstverlener BusinessObject Zoekcriteria BusinessObject Verzoek beschrijvingdataset BusinessObject Beschrijving dataset Een dienstverlener is een persoon of organisatie die voorziet in het leveren van een dienst aan zijn omgeving (de afnemers). (BusinessRole) Dienstverlener Een dataset is een verzameling van metadata, al dan niet aangevuld met informatieobjecten die door die metadata worden beschreven. (BusinessObject) Dataset Een dataset is een verzameling van metadata, al dan niet aangevuld met informatieobjecten die door die metadata worden beschreven. (BusinessObject) Dataset BusinessObject Beschrijving dataset ServingRelationship AccessRelationship W AccessRelationship W AccessRelationship W AccessRelationship R AccessRelationship W AccessRelationship W AccessRelationship R AccessRelationship R AccessRelationship R AccessRelationship R AccessRelationship W AccessRelationship R AccessRelationship W AccessRelationship W AccessRelationship R ServingRelationship AccessRelationship R Deze svg is op 20-04-2023 03:47:08 CEST gegenereerd door ArchiMedes™ © 2016-2023 ArchiXL. ArchiMedes 20-04-2023 03:47:08 CEST




   
   

   
   

   
   

De use case van het architectuurpatroon ziet er op hoofdlijnen als volgt uit:

Startconditie: een bronhouder beheert in zijn bronsysteem een dataset met metadata van objecten, bijvoorbeeld met beschrijvingen van schilderijen. Daarnaast onderhoudt de bronhouder metadata van deze dataset, bijvoorbeeld met de titel en licentie.

  1. De bronhouder publiceert zowel de dataset als de metadata van de dataset (bedrijfsfuncties: Publiceren metadata informatieobjecten en Publiceren metadata datasets).
  2. Het bronsysteem maakt de dataset en de metadata daarop toegankelijk op een online locatie. Daarbij verstuurt het bronsysteem, in de regel via de online publicatieomgeving, een bericht naar het register. In het bericht staat de locatie waar de metadata van de dataset te vinden is.
  3. Het register vraagt de metadata van de dataset op bij de locatie van het bronsysteem. Het register bewaart de metadata.
  4. Een dienstverlener is ondertussen op zoek naar datasets, bijvoorbeeld van bepaalde bronhouders of met bepaalde licenties. In zijn systeem geeft hij zoekcriteria op en start een zoekactie.
  5. Het systeem van de dienstverlener verstuurt de zoekcriteria naar het register.
  6. Het register zoekt naar datasets die overeenkomen met de zoekcriteria van de dienstverlener en geeft de metadata over de gevonden datasets terug aan het systeem van de dienstverlener.
  7. Het systeem van de dienstverlener ontvangt het resultaat: de beschrijvingen van datasets die voldoen aan de zoekcriteria. De datasets zelf dient het systeem van de dienstverlener op te vragen bij de online publicatieomgeving.

Eindconditie: het systeem van de dienstverlener verwerkt het resultaat. Het systeem kan bijvoorbeeld de metadata over de gevonden datasets presenteren aan de dienstverlener of de datasets bij de bronhouders opvragen.


Positionering in DERA[bewerken]

Vindbaar maken van organisaties en datasets.png

Het architectuurpatroon kan verbonden worden aan de bedrijfsfunctie Beheren generieke voorziening. Een requirement van deze functie is het verstrekken van informatie over organisaties en datasets in het netwerk. Deze requirement vat de essentie van het architectuurpatroon, maar het patroon komt niet tot uitdrukking in een concrete dienst. Het is wenselijk een nieuwe dienst aan de bedrijfsarchitectuur toe te voegen, Vindbare metadata van organisaties en datasets. Deze dienst is een zogeheten generieke voorziening, beheerd door een Beheerder generieke voorziening.

Daarnaast raakt het patroon de bedrijfsfunctie Publiceren metadata van datasets. Deze functie wordt vervuld door bronhouders. De huidige beschrijving ervan is nog niet voldoende voor dit architectuurpatroon: de functie geeft weliswaar aan dat bronhouders metadata van datasets moeten aanbieden, maar niet volgens welke requirements en evenmin dat bronhouders dit vervolgens kenbaar moeten maken aan het netwerk – precies de functie van het architectuurpatroon. Het voorstel is daarom om de bedrijfsfunctie uit te breiden met twee requirements. De eerste requirement stelt dat bronhouders hun metadata van datasets moeten publiceren volgens de eisen van het informatiemodel dat voor het architectuurpatroon ontwikkeld wordt (zie ook het patroon Auteursrechten en licenties). De tweede requirement stelt dat bronhouders het netwerk moeten informeren zodra zij metadata van datasets publiceren.

De DERA-bedrijfsarchitectuur kent nog geen bedrijfsfuncties Beheren metadata organisatie en Publiceren (of beschikbaar stellen) metadata organisatie met bijbehorende requirements, noch een dienst Gepubliceerde metadata organisatie. Het voorstel is deze op basis van dit patroon aan de DERA toe te voegen. Bij deze functies en dienst hoort de requirement dat organisaties metadata over zichzelf beschikbaar maken (met bijvoorbeeld de naam van de organisatie en een unieke identifier, zoals ISIL-code). Bij de bestaande bedrijfsfuncties (zoals Publiceren metadata informatieobjecten) kan in dat geval een aanvullende requirement opgenomen worden dat deze metadata voorzien moeten zijn van een verwijzing naar de organisatie.