Begrippenlijst
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
- Actor syn: business actor ↑: chap08.html ↓: Actor, Erfgoedinstelling, Gebruiker, Leverancier, Samenwerkingsverband
- Een persoon of organisatorische entiteit die in staat is gedrag uit te voeren. Een actor kan verschillende rollen vervullen.
- Actualiteit ↑: Niet-functionele requirement
- De actualiteit van erfgoedinformatie betreft de mate waarin die informatie de meest recente inzichten en kennis representeert.
- Administratieve metadata ↑: Metadata
- Metadata die zich richten op beheer en gebruik van objecten.
- Alignment
- Relatie tussen erfgoedinformatie, waarmee de gelijk(waardig)heid van de verbonden informatie wordt uitgedrukt.
- Applicatiefunctie ↑: chap09.html ↓: Aansluiten, Applicatiefunctie, Beheren beschrijving dataset, Beheren metadata dataset, Bekijken gevonden term en selecteren, Beschrijving, Caching, Controle, Filtering, H2M-interactie, IAA, Ingestion, Inwinnen verrijkingen, M2M-interactie, M2M-interactie (copy), Normalisatie, Normalisatie, Opgeven zoekwoord, Ophalen, Opnemen verrijkingen, Opslag, Preservering, Provenanceregistratie, Publiceren dataset, Rechtenadministratie, Registratie toegangs- en gebruiksrechten, Selecteren en aanroepen zoeksystemen, Selecteren terminologie-bronnen, Selectie, Semantische verbinding, Transformatie, Transformatie naar RDF, Uniformering, Verbinden, Verbinding externe metadatabronnen, Verbinding termen, Verrijken, Verzamelen, Verzamelen, combineren en uniformeren zoekresultaten, Vinden, Voorbereiden publicatie
- Een applicatiefunctie representeert geautomatiseerd gedrag dat door een referentiecomponent kan worden uitgevoerd.
- Auteursrechtelijke status ↑: Rechtenstatus, Bedrijfsobject
- De auteursrechtelijke status van erfgoedinformatie maakt duidelijk of het gebruik ervan beperkt wordt door auteursrechten.
- Authenticatie en autorisatie ↑: Bedrijfsfunctie
- Authenticatie en autorisatie betreft het zorgdragen dat alleen afnemers die hier recht op hebben toegang krijgen tot digitale informatieobjecten, zoals scans of films.
- Authenticiteit ↑: Niet-functionele requirement
- Authenticiteit van een informatieobject betreft de mate van betrouwbaarheid van de originaliteit en herkomst van dat object.
- Bedrijfsfunctie syn: Business function ↑: chap08.html ↓: Authenticatie en autorisatie, Bedrijfsfunctie, Beheer, Beheer datasetregister, Beheer datasets, Beheer digitale informatieobjecten, Beheer metadata, Beheer metadata cultuurhistorische objecten of informatieobjecten, Beheer metadata termen, Beheer metadata van datasets, Beheer metadata van organisatie, Beheer metadata verrijkingen, Beheer netwerkvoorziening, Beheer termennetwerk, Beheer verrijkingen, Beschikbaarstelling, Dienstverlening, Gericht informatie verstrekken, Integratie, Inwinning, Ondersteunen van browsen en ontdekken, Ondersteunen van creëren met datasets, Ondersteunen van creëren met objecten, Ondersteunen van intens beleven, Ontsluiting, Publicatie datasets, Publicatie digitale informatieobjecten, Publicatie metadata, Publicatie metadata cultuurhistorische objecten en informatieobjecten, Publicatie metadata van datasets, Publicatie metadata van organisatie, Publicatie metadata van termen, Publicatie metadata verrijkingen, Publicatie verrijkingen, Registratie metadata van datasets bij dienst 'Vindbare datasets', Transformatie
- Collectief gedrag dat voldoet aan vastgestelde criteria (vaak gebaseerd op benodigde middelen of benodigde kennis).
- Bedrijfsobject ↑: Object, chap08.html ↓: Analoog informatieobject, Auteursrechtelijke status, Auteursrechten en licenties, Bedrijfsobject, Beschrijving dataset, Conceptueel cultuurhistorisch object, Cultuurhistorisch object, Dataset, Digitaal cultuurhistorisch object, Digitaal informatieobject, Digital born erfgoed, Erfgoedinformatie, Gebruiksrechten, Gecontroleerde verrijking, Gedigitaliseerd erfgoed, Geselecteerde terminologiebronnen + Zoekwoord, Gevonden termen, Immaterieel cultuurhistorisch object, Informatieobject, Locatie beschrijving dataset, Materieel object, Metadata, Metadata cultuurhistorisch object, Metadata dataset, Metadata informatieobject, Metadata terminologiebron, Metadata verrijkingen, Resultaat, Term, Terminologiebron, Verbindingen tussen metadatasets, Verrijking, Verrijkte metadata, Verzoek beschrijving dataset, Zoekcriteria, Zoekwoord
- Bedrijfsobjecten zijn objecten die vanuit bedrijfsperspectief relevant zijn.
- Beheer ↑: Bedrijfsfunctie
- Het in stand houden van erfgoedinformatie en het verrijken daarvan met aanvullende informatie.
- Beheerder netwerkvoorziening ↑: Rol
- Een organisatie die verantwoordelijk is voor het in stand houden van een netwerkvoorziening.
- Beschikbaarstelling ↑: Bedrijfsfunctie ↓: Publicatie
- Het verbinden en beschikbaar stellen van erfgoedinformatie.
- Beschrijvende metadata ↑: Metadata
- Metadata die nodig is voor het identificeren en vinden van objecten.
- Bronhouder ↑: Rol
- Een bronhouder is eigenaar van en verantwoordelijk voor het beheer van minimaal één bron met erfgoedinformatie.
- Context
- De omgeving waarin erfgoedinformatie gepositioneerd is en die de erfgoedinformatie voorziet van betekenis en interpretatie.
- Continuïteit ↑: Niet-functionele requirement
- De continuïteit van een dienst bepaalt of en hoe de dienst onafgebroken beschikbaar is, zowel vanuit technisch als vanuit organisatorisch perspectief.
- Dataset ↑: Bedrijfsobject
- Een dataset is een verzameling van metadata, al dan niet aangevuld met informatieobjecten die door die metadata worden beschreven.
- Dienst ↑: chap08.html ↓: Netwerkvoorziening
- Een verzameling services die conform een contract of set van afspraken als één geheel wordt geleverd aan afnemers.
- Dienstverlener ↑: Rol
- Een dienstverlener is een persoon of organisatie die voorziet in het leveren van een dienst aan zijn omgeving (de afnemers).
- Dienstverlening ↑: Bedrijfsfunctie
- Het toegankelijk maken van op erfgoedinformatie gebaseerde diensten aan afnemers.
- Digital born erfgoed syn: Digital born informatieobject ↑: Bedrijfsobject
- Erfgoedmateriaal dat van origine al digitaal is, zoals elektronische archieven, digitale kunst of foto’s die met een digitale camera zijn gemaakt.
- Doel ↑: chap06.html ↓: Operationeel doel, Strategisch doel
- Een algemene (high level) beschrijving van de gewenste richting of de gewenste eindsituatie voor een organisatie en haar stakeholders.
- Erfgoedinformatie syn: Digitale erfgoedinformatie ↑: Bedrijfsobject ↓: Gedistribueerde erfgoedinformatie
- De totale informatieruimte die betrekking heeft op cultuurhistorische objecten.
- Erfgoedinstelling ↑: Actor
- Een erfgoedinstelling is een organisatie die erfgoedinformatie beheert en beschikbaar stelt.
- Functionele requirement ↑: chap06.html
- Functionele requirements van een dienst beschrijven wat een dienst moet doen, bijvoorbeeld welke informatie door de dienst geleverd moet worden en welke standaarden daarbij worden gebruikt.
- Gebruiker syn: Eindgebruiker ↑: Actor
- Een persoon die gebruik maakt van erfgoedinformatie.
- Gebruiksrechten ↑: Bedrijfsobject
- De uiteindelijke gevolgtrekking van de rechtenstatus en eventuele toestemming van rechthebbenden, die leidt tot rechten voor gebruikers en afnemers
- Gedigitaliseerd erfgoed syn: Gedigitaliseerd informatieobject ↑: Bedrijfsobject
- Erfgoedmateriaal dat van origine niet digitaal is, maar waarvan door middel van digitalisering een reproductie is gemaakt.
- Gedistribueerde erfgoedinformatie syn: Gezamenlijke erfgoedinformatie ↑: Erfgoedinformatie
- Gedistribueerde erfgoedinformatie is informatie die beheerd wordt in meerdere (bron)systemen van verschillende erfgoedinstellingen, en die door elke instelling op de volgens DERA bedoelde wijze wordt aangeboden zodat ze door afnemers eenduidig doorzocht en samengebracht kan worden.
- H2M-interactie syn: Mens-machine-interactie, Gebruikersinteractie ↑: Applicatiefunctie
- Het bieden van mens-machine-interactie (zoals gebruikersinterfaces, apps, etc.) voor het raadplegen van erfgoedinformatie.
- Herkomst syn: Data lineage, Data provenance
- De historie van eigendom en beheer van erfgoedinformatie.
- IAA ↑: Applicatiefunctie
- Het, op basis van identificatie, authenticatie en autorisatie, bieden van toegang of het weigeren van toegang indien de afnemer niet geautoriseerd is voor toegang tot de erfgoedinformatie.
- Informatieobject ↑: Bedrijfsobject
- Een informatieobject is een op zichzelf staand geheel van gegevens met een eigen identiteit.
- Integratie ↑: Bedrijfsfunctie
- Het verbinden, combineren, aligneren, integreren of anderszins met elkaar in verband brengen van erfgoedinformatie uit verschillende bronnen.
- Integriteit ↑: Niet-functionele requirement
- De integriteit van erfgoedinformatie betreft de juistheid, volledigheid en actualiteit van die informatie.
- Inwinning syn: ingest ↑: Bedrijfsfunctie
- Het ontvangen en verzamelen van informatieobjecten en bijbehorende metadata en het verwerken ervan tot een voor beheer geschikt formaat.
- Knowledge graph
- In een knowledge graph komt informatie samen en wordt deze voorzien van betekenisvolle verbindingen zodat de informatie in samenhang bevraagd kan worden.
- Leverancier ↑: Actor
- Een leverancier is een partij die IT-functionaliteit biedt voor het inwinnen, beheren, publiceren en/of ontsluiten van erfgoedinformatie ten behoeve van bepaalde diensten.
- Licentie ↓: Open licentie
- Een geformaliseerde representatie van bepaalde gebruiksrechten.
- Linked data
- Linked data is een op standaarden gebaseerde methode van structureren, publiceren en verbinden van data die geschikt is voor machinale verwerking.
- M2M-interactie ↑: Applicatiefunctie
- Het bieden van machine-machine-interactie (zoals API’s) voor het raadplegen van erfgoedinformatie.
- M2M-interactie (copy) ↑: Applicatiefunctie
- Het bieden van machine-machine-interactie (zoals API’s) voor het raadplegen van erfgoedinformatie.
- Makelaar syn: Mediator ↑: Rol
- Een makelaar of mediator is, in de context van DERA, een persoon of organisatie die erfgoedinformatie transformeert, verbindt, combineert, aligneert, integreert of anderszins met elkaar in verband brengt.
WAS: Een makelaar of mediator is, in de context van DERA, een persoon of organisatie die erfgoedinformatie verbindt, combineert, aligneert, integreert of anderszins met elkaar in verband brengt.
- Metadata syn: Metagegevens ↑: Bedrijfsobject ↓: Administratieve metadata, Beschrijvende metadata, Structurele metadata, Technische metadata
- Metagegevens of metadata zijn gegevens die context, inhoud, structuur en vorm van informatie en het beheer ervan door de tijd heen beschrijven.
- Netwerk Digitaal Erfgoed syn: NDE ↑: Samenwerkingsverband
- Instellingen op het gebied van cultuur, erfgoed, onderwijs en onderzoek vormen met elkaar het Netwerk Digitaal Erfgoed. Zij ontwikkelen in Nederland een stelsel van landelijke voorzieningen voor het verbeteren van de zichtbaarheid, bruikbaarheid en houdbaarheid van digitaal erfgoed.
- Netwerkvoorziening ↑: Dienst
- Een voorziening voor het houdbaar, bruikbaar of zichtbaar maken van erfgoedinformatie, aangeboden door en voor het Netwerk Digitaal Erfgoed.
- Niet-functionele requirement ↑: chap06.html ↓: Actualiteit, Authenticiteit, Continuïteit, Integriteit
- Niet-functionele requirements beschrijven de kwaliteiteisen waaraan een dienst moet voldoen, bijvoorbeeld welke eisen er gelden ten aanzien van beschikbaarheid, actualiteit, betrouwbaarheid en continuïteit.
- Object syn: Entiteit ↓: Bedrijfsobject
- Een object of een entiteit is een concreet of abstract ding dat bestaat, bestond of zou kunnen bestaan, met inbegrip van de onderlinge verbanden tussen deze dingen.
- Ontsluiting ↑: Bedrijfsfunctie
- Zorgdragen dat erfgoedinformatie bruikbaar en zichtbaar is, rekening houdend met de behoeften van de doelgroepen die de dienstverlener bedient.
- Open licentie ↑: Licentie
- Een licentie waarmee erfgoedinformatie vrij gebruikt kan worden, al dan niet onder bepaalde voorwaarden.
- Operationeel doel ↑: Doel
- Een concreet geformuleerd doel dat bijdraagt aan de realisatie van een of meer strategische doelen.
- Principe ↑: chap06.html
- Een kwalitatieve beschrijving van intenties waar een architectuur aan moet voldoen. Principes beschrijven in abstracte termen de gewenste eigenschappen van systemen.
- Producent ↑: Rol
- Een producent is een persoon of organisatie die een cultuurhistorisch object of informatieobject creëert.
- Publicatie ↑: Beschikbaarstelling
- Zorgdragen dat erfgoedinformatie toegankelijk wordt gemaakt voor afnemers.
- RDF
- Het Resource Description Framework is een gestandaardiseerd model voor het vastleggen van Linked Data.
- Rechtenstatus ↓: Auteursrechtelijke status
- De rechtenstatus van erfgoedinformatie maakt duidelijk of het gebruik beperkt wordt door bijvoorbeeld wetgeving, auteursrechten of privacy. De rechtenstatus kan worden aangegeven met een (open) licentie of een andere vorm van rechtenexpressie.
- Rechthebbende ↑: Rol
- De rechthebbende bezit een deel of het geheel van het intellectuele eigendom (auteursrecht, naburige rechten) of andersoortige rechten (bijvoorbeeld portretrecht, of rechten op grond van de AVG) op een of meerdere erfgoedobjecten. Gebruik van deze erfgoedobjecten is afhankelijk van vooraf verkregen toestemming van de rechthebbende(n).
- Referentiecomponent ↑: chap09.html
- Een referentiecomponent is een functionele afbakening van een modulair, zelfstandig inzetbaar en vervangbaar (deel van een) systeem.
- Rol ↑: chap08.html ↓: Afnemer, Beheerder datasetregister, Beheerder netwerkvoorziening, Beheerder termennetwerk, Bronhouder, Bronhouder datasets, Bronhouder digitaal informatieobject, Bronhouder metadata, Bronhouder metadata cultuurhistorisch object, Bronhouder metadata informatieobject, Bronhouder metadata verrijkingen, Bronhouder terminologiebron, Dienstverlener, Dienstverlener voor browsen en ontdekken, Dienstverlener voor creëren met datasets, Dienstverlener voor creëren met objecten, Dienstverlener voor gericht informatie verwerven, Dienstverlener voor intens beleven, Makelaar, Producent, Rechthebbende, Rol
- De verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van gespecificeerd gedrag.
- SKOS
- Het Simple Knowledge Organization System is een gestandaardiseerd model voor het delen en linken van 'knowledge organization systems' (zoals thesauri en taxonomiën) via het web.
- Samenwerkingsverband ↑: Actor ↓: Netwerk Digitaal Erfgoed
- Een samenwerkingsverband bestaat uit meerdere actoren die een gezamenlijk doel nastreven op het gebied van erfgoedinformatie.
- Schema.org
- Een veelgebruikte ontologie waarmee metadata als linked data gepubliceerd kan worden.
- Strategisch doel ↑: Doel
- Een abstract geformuleerd, richtinggevend doel.
- Structurele metadata ↑: Metadata
- Metadata die de relatie vastleggen tussen individuele objecten die gezamenlijk een eenheid vormen.
- Technische metadata ↑: Metadata
- Metadata waarin technische informatie van een informatieobject is vastgelegd.
- Term ↑: Bedrijfsobject
- Een term is een aanduiding van een entiteit of onderwerp. Zulke termen zijn, onder regie van een bronhouder, opgenomen in een terminologiebron.
- Terminologiebron syn: Termenlijst ↑: Bedrijfsobject
- Een terminologiebron is een verzameling gepubliceerde termen die onder regie van een bronhouder worden beheerd.
- Verrijking ↑: Bedrijfsobject
- Een verrijking maakt informatie die voorkomt in het oorspronkelijke erfgoedobject of anderszins hoort tot de context expliciet(er). Een bronhouder kan verrijkingen overnemen nadat ze zijn goedgekeurd.
Details[bewerken]
| Begrip | Definitie | Synoniem | Toelichting | Voorbeelden | Breder begrip |
|---|---|---|---|---|---|
| Actor | Een persoon of organisatorische entiteit die in staat is gedrag uit te voeren. Een actor kan verschillende rollen vervullen. | business actor | chap08.html | ||
| Actualiteit | De actualiteit van erfgoedinformatie betreft de mate waarin die informatie de meest recente inzichten en kennis representeert. | Niet-functionele requirement | |||
| Administratieve metadata | Metadata die zich richten op beheer en gebruik van objecten. | Metadata | |||
| Alignment | Relatie tussen erfgoedinformatie, waarmee de gelijk(waardig)heid van de verbonden informatie wordt uitgedrukt. | Alignments kunnen bijvoorbeeld voorkomen als links tussen termen die synoniemen of dezelfde objecten representeren. | |||
| Applicatiefunctie | Een applicatiefunctie representeert geautomatiseerd gedrag dat door een referentiecomponent kan worden uitgevoerd. | De DERA beschrijft de applicatiefuncties die nodig zijn om de bedrijfsfuncties en diensten uit de bedrijfsarchitectuur te realiseren. | chap09.html | ||
| Auteursrechtelijke status | De auteursrechtelijke status van erfgoedinformatie maakt duidelijk of het gebruik ervan beperkt wordt door auteursrechten. | Rechtenstatus Bedrijfsobject | |||
| Authenticatie en autorisatie | Authenticatie en autorisatie betreft het zorgdragen dat alleen afnemers die hier recht op hebben toegang krijgen tot digitale informatieobjecten, zoals scans of films. | Bij authenticatie wordt geverifieerd of de identiteit van de afnemer correct is. Bij autorisatie wordt bepaald of de afnemer recht heeft op de gevraagde informatie. Rol: bronhouder digitaal informatieobject. Requirements:
| Bedrijfsfunctie | ||
| Authenticiteit | Authenticiteit van een informatieobject betreft de mate van betrouwbaarheid van de originaliteit en herkomst van dat object. | Niet-functionele requirement | |||
| Bedrijfsfunctie | Collectief gedrag dat voldoet aan vastgestelde criteria (vaak gebaseerd op benodigde middelen of benodigde kennis). | Business function | chap08.html | ||
| Bedrijfsobject | Bedrijfsobjecten zijn objecten die vanuit bedrijfsperspectief relevant zijn. | In de DERA wordt het begrip 'informatieobject' veelvuldig gebruikt. In de ArchiMate-methodiek komt het vergelijkbare begrip dataobjecten (‘data objects’) voor. Voor de DERA zijn de bedrijfsobjecten meestal informatieobjecten. De scope van de DERA-informatieobjecten is vooralsnog beperkt tot de bedrijfsarchitectuur. Daarom worden informatieobjecten hier als (ArchiMate) bedrijfsobjecten beschreven. | Object chap08.html | ||
| Beheer | Het in stand houden van erfgoedinformatie en het verrijken daarvan met aanvullende informatie. | Bedrijfsfunctie | |||
| Beheerder netwerkvoorziening | Een organisatie die verantwoordelijk is voor het in stand houden van een netwerkvoorziening. | Deze organisatie draagt zorg voor alle relevante beheeraspecten, zoals functioneel en technisch beheer (ofschoon de organisatie dat niet per se zelf hoeft te doen; hij kan het ook uitbesteden). | Rol | ||
| Beschikbaarstelling | Het verbinden en beschikbaar stellen van erfgoedinformatie. | Bedrijfsfunctie | |||
| Beschrijvende metadata | Metadata die nodig is voor het identificeren en vinden van objecten. | Metadata | |||
| Bronhouder | Een bronhouder is eigenaar van en verantwoordelijk voor het beheer van minimaal één bron met erfgoedinformatie. | Rol | |||
| Context | De omgeving waarin erfgoedinformatie gepositioneerd is en die de erfgoedinformatie voorziet van betekenis en interpretatie. | Contextinformatie wordt gevormd door verbindingen tussen erfgoedinformatie, vaak aan de hand van termen die vastleggen waar erfgoedinformatie over gaat (wie, wat, waar, wanneer). | |||
| Continuïteit | De continuïteit van een dienst bepaalt of en hoe de dienst onafgebroken beschikbaar is, zowel vanuit technisch als vanuit organisatorisch perspectief. | Niet-functionele requirement | |||
| Dataset | Een dataset is een verzameling van metadata, al dan niet aangevuld met informatieobjecten die door die metadata worden beschreven. | Een dataset bevat in ieder geval metadata, mogelijk ook informatieobjecten. | Bedrijfsobject | ||
| Dienst | Een verzameling services die conform een contract of set van afspraken als één geheel wordt geleverd aan afnemers. | In navolging van de NORA gebruikt de DERA de term dienst voor een verzameling services die conform een contract of set van afspraken als één geheel wordt geleverd aan afnemers. Services bestaan uit samenhangende functionaliteit die meerwaarde bieden voor de omgeving (cf. ArchiMate 'Business Service'). De scope van de DERA beperkt zich tot diensten gericht op erfgoedinformatie. | chap08.html | ||
| Dienstverlener | Een dienstverlener is een persoon of organisatie die voorziet in het leveren van een dienst aan zijn omgeving (de afnemers). | De DERA gebruikt de term dienstverlener in relatie tot het leveren van diensten aan eindgebruikers en in relatie tot diensten die bronhouders, beheerders van netwerkvoorzieningen en makelaars onderling aan elkaar en/of aan andere dienstverleners leveren. | Rol | ||
| Dienstverlening | Het toegankelijk maken van op erfgoedinformatie gebaseerde diensten aan afnemers. | Requirements:
| Bedrijfsfunctie | ||
| Digital born erfgoed | Erfgoedmateriaal dat van origine al digitaal is, zoals elektronische archieven, digitale kunst of foto’s die met een digitale camera zijn gemaakt. | Digital born informatieobject | Digital born erfgoed kan dus een cultuurhistorisch object (digitale kunst) zijn of een informatieobject (elektronisch archief) waaraan cultuurhistorische waarde wordt toegekend. | digitale kunst, elektronisch archief | Bedrijfsobject |
| Doel | Een algemene (high level) beschrijving van de gewenste richting of de gewenste eindsituatie voor een organisatie en haar stakeholders. | chap06.html | |||
| Erfgoedinformatie | De totale informatieruimte die betrekking heeft op cultuurhistorische objecten. | Digitale erfgoedinformatie | Erfgoedinformatie betreft in de context van DERA altijd informatie die digitaal beschikbaar is. Digitale erfgoedinformatie wordt door bronhouders online beschikbaar gesteld als (deel)verzameling (collectie) of als een op zich zelf staande entiteit (object). | Bedrijfsobject | |
| Erfgoedinstelling | Een erfgoedinstelling is een organisatie die erfgoedinformatie beheert en beschikbaar stelt. | Een erfgoedinstelling kan ook de eigenlijke cultuurhistorische objecten beheren. In DERA is het beheer van de erfgoed*informatie* van belang. | Het betreft met name bibliotheken, musea, archieven, wetenschappelijke instituten en de audiovisuele sector. Cultuurproducerende instellingen zoals beschreven in de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed vallen ook onder de definitie van erfgoedinstelling die we in de DERA hanteren. Zie ookNationale Strategie Digitaal Erfgoed. | Actor | |
| Functionele requirement | Functionele requirements van een dienst beschrijven wat een dienst moet doen, bijvoorbeeld welke informatie door de dienst geleverd moet worden en welke standaarden daarbij worden gebruikt. | chap06.html | |||
| Gebruiker | Een persoon die gebruik maakt van erfgoedinformatie. | Eindgebruiker | Er is sprake van een grote variëteit aan gebruikers van erfgoedinformatie:
| Actor | |
| Gebruiksrechten | De uiteindelijke gevolgtrekking van de rechtenstatus en eventuele toestemming van rechthebbenden, die leidt tot rechten voor gebruikers en afnemers | Bedrijfsobject | |||
| Gedigitaliseerd erfgoed | Erfgoedmateriaal dat van origine niet digitaal is, maar waarvan door middel van digitalisering een reproductie is gemaakt. | Gedigitaliseerd informatieobject | Gedigitaliseerd erfgoed komt overeen met de definitie van digitaal informatieobject en betreft dus altijd een informatieobject. | Bedrijfsobject | |
| Gedistribueerde erfgoedinformatie | Gedistribueerde erfgoedinformatie is informatie die beheerd wordt in meerdere (bron)systemen van verschillende erfgoedinstellingen, en die door elke instelling op de volgens DERA bedoelde wijze wordt aangeboden zodat ze door afnemers eenduidig doorzocht en samengebracht kan worden. | Gezamenlijke erfgoedinformatie | De beweging van geïsoleerde erfgoedinformatie naar gedistribueerde erfgoedinformatie met expliciete samenhang is een belangrijk doel van de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed en van de DERA. Aanbieden van die informatie conform DERA is daarvoor randvoorwaardelijk. | Erfgoedinformatie | |
| H2M-interactie | Het bieden van mens-machine-interactie (zoals gebruikersinterfaces, apps, etc.) voor het raadplegen van erfgoedinformatie. | Mens-machine-interactie, Gebruikersinteractie | Applicatiefunctie | ||
| Herkomst | De historie van eigendom en beheer van erfgoedinformatie. | Data lineage Data provenance | Kan van toepassing zjin op datasets, informatieobjecten en/of metadata. | ||
| IAA | Het, op basis van identificatie, authenticatie en autorisatie, bieden van toegang of het weigeren van toegang indien de afnemer niet geautoriseerd is voor toegang tot de erfgoedinformatie. | Applicatiefunctie | |||
| Informatieobject | Een informatieobject is een op zichzelf staand geheel van gegevens met een eigen identiteit. | Informatieobjecten zijn in essentie heel breed. Vanuit DERA bezien:
| Voorbeelden van informatieobjecten zijn een brief, e-mail, video, website (aggregatie), webpagina, tweet, subsidieaanvraag, vergunning, dossier (aggregatie), etc. | Bedrijfsobject | |
| Integratie | Het verbinden, combineren, aligneren, integreren of anderszins met elkaar in verband brengen van erfgoedinformatie uit verschillende bronnen. | Bedrijfsfunctie | |||
| Integriteit | De integriteit van erfgoedinformatie betreft de juistheid, volledigheid en actualiteit van die informatie. | Niet-functionele requirement | |||
| Inwinning | Het ontvangen en verzamelen van informatieobjecten en bijbehorende metadata en het verwerken ervan tot een voor beheer geschikt formaat. | ingest | Inwinning kan een actief (ophalen) of passief (aangeleverd krijgen) karakter hebben. | Bedrijfsfunctie | |
| Knowledge graph | In een knowledge graph komt informatie samen en wordt deze voorzien van betekenisvolle verbindingen zodat de informatie in samenhang bevraagd kan worden. | Een knowledge graph maakt het bijvoorbeeld mogelijk verbindingen te vinden tussen de erfgoedinformatie die bronhouders publiceren. Bijvoorbeeld: de ene bronhouder heeft informatie over een kunstvoorwerp, de andere over diens maker, een derde over de kunststroming waaronder het valt. | |||
| Leverancier | Een leverancier is een partij die IT-functionaliteit biedt voor het inwinnen, beheren, publiceren en/of ontsluiten van erfgoedinformatie ten behoeve van bepaalde diensten. | Het kan hierbij zowel gaan om commerciële als om niet-commerciële partijen. | Voorbeelden hiervan zijn:
| Actor | |
| Licentie | Een geformaliseerde representatie van bepaalde gebruiksrechten. | ||||
| Linked data | Linked data is een op standaarden gebaseerde methode van structureren, publiceren en verbinden van data die geschikt is voor machinale verwerking. | Met Linked data kunnen verbindingen gelegd worden tussen data uit verschillende bronnen. DERA hanteert Linked data als de enige methode om gegevensuitwisseling tussen erfgoedinstellingen en eindgebruikers te faciliteren op een wijze die voldoet aan de doelstellingen van de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed. | |||
| M2M-interactie | Het bieden van machine-machine-interactie (zoals API’s) voor het raadplegen van erfgoedinformatie. | Applicatiefunctie | |||
| M2M-interactie (copy) | Het bieden van machine-machine-interactie (zoals API’s) voor het raadplegen van erfgoedinformatie. | Applicatiefunctie | |||
| Makelaar | Een makelaar of mediator is, in de context van DERA, een persoon of organisatie die erfgoedinformatie transformeert, verbindt, combineert, aligneert, integreert of anderszins met elkaar in verband brengt.
WAS: Een makelaar of mediator is, in de context van DERA, een persoon of organisatie die erfgoedinformatie verbindt, combineert, aligneert, integreert of anderszins met elkaar in verband brengt. | Mediator | Opmerking: Een erfgoedinstelling die de rol van bronhouder vervult kan ook makelaar zijn. Een makelaar kan ook een derde partij zijn die erfgoedinformatie van verschillende bronhouders integreert. Een partij die als makelaar opereert, is tevens bronhouder metadata verrijkingen indien door de integratie van erfgoedinformatie een verrijking ontstaat. | Rol | |
| Metadata | Metagegevens of metadata zijn gegevens die context, inhoud, structuur en vorm van informatie en het beheer ervan door de tijd heen beschrijven. | Metagegevens | Het gaat om gestructureerde gegevens die andere objecten beschrijven. Het kan gaan over analoge of digitale objecten. Een object kan zowel een cultuurhistorisch object als een informatieobject zijn. Metagegevens zijn zelf ook informatieobjecten. De vier belangrijkste soorten metadata (ontleend aan het ABC Digitaal Erfgoed van DEN) zijn:
| Bedrijfsobject | |
| Netwerk Digitaal Erfgoed | Instellingen op het gebied van cultuur, erfgoed, onderwijs en onderzoek vormen met elkaar het Netwerk Digitaal Erfgoed. Zij ontwikkelen in Nederland een stelsel van landelijke voorzieningen voor het verbeteren van de zichtbaarheid, bruikbaarheid en houdbaarheid van digitaal erfgoed. | NDE | Samenwerkingsverband | ||
| Netwerkvoorziening | Een voorziening voor het houdbaar, bruikbaar of zichtbaar maken van erfgoedinformatie, aangeboden door en voor het Netwerk Digitaal Erfgoed. | Dienst | |||
| Niet-functionele requirement | Niet-functionele requirements beschrijven de kwaliteiteisen waaraan een dienst moet voldoen, bijvoorbeeld welke eisen er gelden ten aanzien van beschikbaarheid, actualiteit, betrouwbaarheid en continuïteit. | chap06.html | |||
| Object | Een object of een entiteit is een concreet of abstract ding dat bestaat, bestond of zou kunnen bestaan, met inbegrip van de onderlinge verbanden tussen deze dingen. | Entiteit | Het begrip ‘object’ komt niet alleen voor in ArchiMate, maar is ook een term die in de erfgoedsector veel wordt gebruikt, bijvoorbeeld voor het aanduiden van een cultuurhistorisch voorwerp. In de DERA komt de term vaak voor als onderdeel van een (smaller) begrip. In DUTO wordt het begrip ‘entiteit’ gedefinieerd, terwijl in de DERA vooral wordt gesproken over objecten. Daarom is hier in de definitie van ‘entiteit’ uit DUTO de term ‘object’ opgenomen als synoniem. Ook gebeurtenissen of events en levende organismen worden in de DERA opgevat als een object of entiteit. | ||
| Ontsluiting | Zorgdragen dat erfgoedinformatie bruikbaar en zichtbaar is, rekening houdend met de behoeften van de doelgroepen die de dienstverlener bedient. | Bedrijfsfunctie | |||
| Open licentie | Een licentie waarmee erfgoedinformatie vrij gebruikt kan worden, al dan niet onder bepaalde voorwaarden. | 'Vrij gebruik' impliceert onder meer dat de informatie om niet en zonder voorafgaande toestemming kan worden gebruikt, mits aan de gestelde voorwaarden wordt voldaan. | CC-BY-SA | Licentie | |
| Operationeel doel | Een concreet geformuleerd doel dat bijdraagt aan de realisatie van een of meer strategische doelen. | Doel | |||
| Principe | Een kwalitatieve beschrijving van intenties waar een architectuur aan moet voldoen. Principes beschrijven in abstracte termen de gewenste eigenschappen van systemen. | chap06.html | |||
| Producent | Een producent is een persoon of organisatie die een cultuurhistorisch object of informatieobject creëert. | De producent kan in de regel aanspraak maken op rechten op het geproduceerde object, zoals auteursrechten of naburige rechten, en is in dat geval tevens een rechthebbende. | Rol | ||
| Publicatie | Zorgdragen dat erfgoedinformatie toegankelijk wordt gemaakt voor afnemers. | Beschikbaarstelling | |||
| RDF | Het Resource Description Framework is een gestandaardiseerd model voor het vastleggen van Linked Data. | ||||
| Rechtenstatus | De rechtenstatus van erfgoedinformatie maakt duidelijk of het gebruik beperkt wordt door bijvoorbeeld wetgeving, auteursrechten of privacy. De rechtenstatus kan worden aangegeven met een (open) licentie of een andere vorm van rechtenexpressie. | ||||
| Rechthebbende | De rechthebbende bezit een deel of het geheel van het intellectuele eigendom (auteursrecht, naburige rechten) of andersoortige rechten (bijvoorbeeld portretrecht, of rechten op grond van de AVG) op een of meerdere erfgoedobjecten. Gebruik van deze erfgoedobjecten is afhankelijk van vooraf verkregen toestemming van de rechthebbende(n). | Rol | |||
| Referentiecomponent | Een referentiecomponent is een functionele afbakening van een modulair, zelfstandig inzetbaar en vervangbaar (deel van een) systeem. | De functionele afbakening wordt bepaald door een bundeling van functionaliteiten (applicatiefuncties) die door het referentiecomponent worden gerealiseerd. | chap09.html | ||
| Rol | De verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van gespecificeerd gedrag. | chap08.html | |||
| SKOS | Het Simple Knowledge Organization System is een gestandaardiseerd model voor het delen en linken van 'knowledge organization systems' (zoals thesauri en taxonomiën) via het web. | ||||
| SPARQL | SPARQL is een zogenoemde 'querytaal' om RDF-data te bevragen en te bewerken. | ||||
| Samenwerkingsverband | Een samenwerkingsverband bestaat uit meerdere actoren die een gezamenlijk doel nastreven op het gebied van erfgoedinformatie. | Voorbeelden zijn consortia zoals Van Gogh Worldwide en netwerkorganisaties zoals het Netwerk Oorlogsbronnen. | Actor | ||
| Schema.org | Een veelgebruikte ontologie waarmee metadata als linked data gepubliceerd kan worden. | Schema.org is specifiek bedoeld om semantische informatie op webpagina's te publiceren die door zoekmachines wordt begrepen. | |||
| Strategisch doel | Een abstract geformuleerd, richtinggevend doel. | Doel | |||
| Structurele metadata | Metadata die de relatie vastleggen tussen individuele objecten die gezamenlijk een eenheid vormen. | Metadata | |||
| Technische metadata | Metadata waarin technische informatie van een informatieobject is vastgelegd. | Hieronder vallen zaken als bestandsgrootte, opslagformaat, resolutie, etc. | Metadata | ||
| Term | Een term is een aanduiding van een entiteit of onderwerp. Zulke termen zijn, onder regie van een bronhouder, opgenomen in een terminologiebron. | De kern van een term wordt gevormd door een naam en een duurzame identifier, aangevuld met een beschrijving/definitie en andere relevante informatie die als referentiedata gebruikt kan worden.
| Bedrijfsobject | ||
| Terminologiebron | Een terminologiebron is een verzameling gepubliceerde termen die onder regie van een bronhouder worden beheerd. | Termenlijst | Een terminologiebron is een lijst van termen die desgewenst kan worden verrijkt met synoniemen en relaties. Een eenvoudige vorm van een terminologiebron is een lijst van termen zonder onderlinge relaties. Een geavanceerde vorm van een terminologiebron is een thesaurus. Hierin kunnen de concepten hiërarchisch worden gerangschikt, verwijzingen worden opgenomen, van synoniemen en taalequivalenten worden voorzien, binnen een betekenis worden geplaatst (scope note) en van bronvermelding worden voorzien. Termen uit verschillende terminologiebronnen kunnen betrekking hebben op dezelfde entiteit of hetzelfde onderwerp. Dat vraagt om alignment tussen de terminologiebronnen. | GTAA (Gemeenschappelijke Thesaurus Audiovisuele Archieven), RKDArtists. | Bedrijfsobject |
| Verrijking | Een verrijking maakt informatie die voorkomt in het oorspronkelijke erfgoedobject of anderszins hoort tot de context expliciet(er). Een bronhouder kan verrijkingen overnemen nadat ze zijn goedgekeurd. | Verrijkingen hebben de volgende kenmerken:
| transcriptie, verbetering | Bedrijfsobject |