Archimate definieert een "business function" als collectief gedrag dat voldoet aan vastgestelde criteria (vaak gebaseerd op benodigde middelen of benodigde kennis).
Hieronder worden de bedrijfsfuncties die de DERA onderscheidt als Archimate-model beschreven. Daarna wordt per bedrijfsfunctie een toelichting gegeven. Deze bestaat uit een definitie en requirements. Deelname aan het Netwerk Digitaal Erfgoed stelt aanvullende eisen, bovenop de taken die een partij altijd al uitvoert. Bij de requirements wordt beschreven of extra taken uitgevoerd moeten worden of dat andere eisen aan een taak worden gesteld. De doelstelling is dat actoren nagaan welke rollen zij binnen het netwerk vervullen en vervolgens kijken welke bedrijfsfuncties hierdoor veranderen. Hierdoor wordt duidelijk of er sprake is van impact op de taken. Voor het bepalen van de grootte van de impact is meer informatie nodig. Hiervoor moet bekend zijn wat de requirements zijn die aan de diensten worden gesteld. Dit wordt in het tweede deel van dit hoofdstuk verder uitgewerkt.
Originele kleuren
ArchiMate basiskleuren
De inventarisatie van Architectuurpatronen voor DERA 3.0 heeft tot het inzicht geleid dat het nuttig is de bedrijfsfuncties te plaatsen in een keten. De keten start bij het inwinnen van cultuurhistorische objecten en/of informatieobjecten, zo mogelijk voorzien van bijbehorende metadata; hij eindigt bij de uiteindelijke dienstverlening aan afnemers. Deze keten groepeert de bedrijfsfuncties op een hoger niveau. Verschillende bedrijfsfuncties zijn gericht op het beheren van metadata en digitale informatieobjecten en het beschikbaar stellen daarvan. Onder beschikbaar stellen wordt verstaan het geschikt maken van erfgoedinformatie voor gebruik door anderen. Een deelaspect hiervan is het transformeren van het materiaal naar een (voor publicatie) geschikt formaat. Het bieden van toegang omvat het onder de juiste voorwaarden ontsluiten van erfgoedinformatie, al dan niet via gemeenschappelijk gebruikte voorzieningen.
In de keten zijn de rollen uit het onderdeel Rollen zichtbaar. Ook wordt de verbinding gelegd tussen de producent van digitaal erfgoedmateriaal en/of metadata en de bronhouder die het materiaal beheert. Bij beschikbaar stellen speelt onder meer de vraag onder welke voorwaarden het materiaal beschikbaar is, c.q. welke rechten van toepassing zijn op het materiaal. Om die reden is ook de rechthebbende als rol onderkend. Deze rol wordt in de patronen gebruikt maar is nog niet opgenomen in het normatieve deel. In de toekomst zal de rol van rechthebbende verder worden uitgewerkt en worden opgenomen in het normatieve deel.
Zorgdragen voor het beheer van digitale informatieobjecten, zoals scans, pdf’s, films.
Rol: bronhouder digitaal informatieobject.
Requirements van Netwerk Digitaal Erfgoed:
Vanuit het NDE-domein Zichtbaar worden geen requirements gesteld. Vanuit Houdbaar wel, maar deze requirements vallen buiten scope van DERA 3.0. De requirements zullen in een toekomstige versie van de DERA worden uitgewerkt op basis van de geïnventariseerde architectuurpatronen.
Gebruik termen uit terminologiebronnen in de metadata. Dit zijn de aangrijpingspunten voor vindbaarheid in het netwerk, waardoor het mogelijk wordt om te zoeken op “wie”-, “wat”-, “waar”-, “wanneer”-vragen. Daarnaast biedt het de mogelijkheid om gebruik te maken van gestandaardiseerde definities bij het beschrijven van cultuurhistorische objecten of informatieobjecten.
Leg bij het gebruik van terminologiebronnen een relatie met de betreffende term met behulp van een duurzame identifier.
Zorg dat de metadatering voldoet aan de (nog nader te bepalen) minimale kwaliteitseisen over de wijze van metadatering.
Neem waar zinvol verrijkingen over die door derden worden aangeleverd.
Zorg dat de auteursrechtelijke status van het object wordt vastgelegd.
Druk de gebruiksrechten van de cultuurhistorische objecten en informatieobjecten op het individuele niveau uit, op basis van eigen inzicht, kennis en beleid. Dit kan zelfs voor verschillende verschijningen van het object (fysiek/analoog en digitale representatie) verschillen.
Gebruik termen uit terminologiebronnen in de metadata. Dit zijn de aangrijpingspunten voor vindbaarheid in het netwerk, waardoor het mogelijk wordt om te zoeken op “wie”-, “wat”-, “waar”-, “wanneer”-vragen. Daarnaast biedt het de mogelijkheid om gebruik te maken van gestandaardiseerde definities bij het beschrijven van cultuurhistorische objecten of informatieobjecten.
Leg bij het gebruik van terminologiebronnen een relatie met de betreffende term met behulp van een duurzame identifier.
Zorg dat de metadatering voldoet aan de (nog nader te bepalen) minimale kwaliteitseisen over de wijze van metadatering.
Neem waar zinvol verrijkingen over die door derden worden aangeleverd.
Zorg dat de auteursrechtelijke status van het object wordt vastgelegd.
Druk de gebruiksrechten van de cultuurhistorische objecten en informatieobjecten op het individuele niveau uit, op basis van eigen inzicht, kennis en beleid. Dit kan zelfs voor verschillende verschijningen van het object (fysiek/analoog en digitale representatie) verschillen.
Beheren metadata terminologiebron
Rol: Bronhouder terminologiebron.
Requirements van Netwerk Digitaal Erfgoed:
Zorg dat termen een duurzame identifier hebben.
Leg relaties met termen in andere terminologiebronnen.
Zorg dat terminologiebronnen waar mogelijk onderling consistent zijn en inhoudelijk met elkaar verbonden worden. Dit vergt afspraken tussen bronhouders van terminologiebronnen. Dit geldt specifiek voor terminologiebronnen die binnen de invloedssfeer van het NDE vallen. Er wordt ook gebruik gemaakt van externe terminologiebronnen als GeoNames. Daar zal het maken van afspraken veel lastiger zijn, maar het NDE kan actief werken aan het opnemen van verwijzingen naar externe bronnen. Bronnen als DBpedia bieden hiervoor ook mogelijkheden.
Zorg dat er een goed proces komt voor het doorgeven en verwerken van wijzigingsvoorstellen voor terminologiebronnen die binnen de invloedssfeer van het NDE vallen. Hiervoor zullen bestaande afspraken aangescherpt moeten worden, aangezien deze terminologiebronnen meer en intensiever gebruikt gaan worden door dienstverleners en bronhouders. Hierbij kunnen gebruikers bijvoorbeeld kandidaat-termen voorstellen.
Beheren metadata verrijkingen
Rol: Bronhouder metadata verrijkingen.
Requirements van Netwerk Digitaal Erfgoed:
Maak afspraken over structurering en standaarden zodat de verrijkingen geautomatiseerd kunnen worden overgenomen door een bronhouder.
Zorg dat verrijkingen middels duurzame identifiers gekoppeld zijn aan erfgoedobjecten.
Zorg dat bij gestructureerde verrijkingen gebruik wordt gemaakt van gedeelde terminologiebronnen.
Zorg dat verrijkingen onafhankelijk opgeslagen zijn van website of collectiebeheersysteem zodat ze behouden blijven en overdraagbaar zijn.
Zorg dat de auteursrechtelijke status van de verrijking wordt vastgelegd.
Beschikbaar stellen
Publiceren digitale informatieobjecten
Zorgdragen dat digitale erfgoedobjecten (zoals scans, pdf’s, films) toegankelijk worden gemaakt voor afnemers.
Rol: bronhouder digitale informatieobjecten.
Requirements van Netwerk Digitaal Erfgoed:
Zorg dat de auteursrechtelijke status van het digitale object wordt vastgelegd. Het gaat hier om de rechten op gebruik van digitale erfgoedobjecten (bijvoorbeeld beperkt toegankelijk in verband met wetgeving, auteursrechten of privacy).
Voeg in de metadata van een object een verwijzing naar de digitale representatie van dat object op, als dat technisch en auteursrechtelijk mogelijk is.
Publiceren metadata informatieobjecten
Zorgdragen dat metadata van informatieobjecten toegankelijk worden gemaakt voor afnemers.
Rol: bronhouder metadata informatieobjecten.
Requirements:
Publiceer metadata als Linked Data.
Zorg dat metadata altijd vrijelijk te gebruiken zijn, als open data. Deze rechteninformatie moet automatisch verwerkbaar zijn en moet expliciet worden aangegeven op het niveau van de gehele dataset.
Publiceren metadata van datasets
Datasets bevatten metadata, maar worden zelf ook beschreven met metadata. Publiceren van deze metadata zorgt ervoor dat afnemers kunnen opvragen welke datasets beschikbaar zijn, wie ze aanbiedt en wat de kwaliteit van een dataset is.
Rol: bronhouder.
Requirements van Netwerk Digitaal Erfgoed:
Publiceer de metadata van datasets als Linked Data.
Zorg dat metadata altijd vrijelijk te gebruiken zijn, als open data. Deze rechteninformatie moet automatisch verwerkbaar zijn en moet expliciet worden aangegeven op het niveau van de gehele dataset.
Toegang bieden
Authenticatie en autorisatie
Zorgdragen dat alleen afnemers die hier recht op hebben toegang krijgen tot digitale erfgoedobjecten, zoals scans, pdf’s of films. Bij authenticatie wordt geverifieerd of de identiteit van de afnemer correct is. Bij autorisatie wordt bepaald of de afnemer recht heeft op de gevraagde informatie.
Rol: bronhouder digitaal informatieobject.
Requirements van Netwerk Digitaal Erfgoed:
Zorg dat authenticatie en autorisatie van afnemers mogelijk is. Hiervoor zijn afspraken met dienstverleners nodig. Wanneer hier afspraken over zijn gemaakt, worden deze in een volgende versie van de DERA uitgewerkt.
Beheren generieke voorziening
Zorgdragen dat generieke voorzieningen voldoen aan functionele en niet-functionele eisen. De generieke voorzieningen ondersteunen de informatie-uitwisseling tussen bronhouders en dienstverleners. De bronhouders en dienstverleners moeten daarom de eisen formuleren waaraan de generieke voorzieningen moeten voldoen om hen in staat te stellen diensten te leveren.
Rol: beheerder generieke voorzieningen.
Requirements van Netwerk Digitaal Erfgoed:
het verstrekken van informatie over organisaties en datasets in het netwerk;
het verstrekken van informatie over gestandaardiseerde termen;
het bewaken van de beschikbaarheid van gepubliceerde metadata. Dit vereist controle of duurzame identifiers geldig zijn (“resolven”) om te voorkomen dat zoekvragen van afnemers aan de generieke voorzieningen naar dode links leiden. De controle kan ook worden uitgevoerd door de bronhouder met een terugmelding naar de generieke voorziening dat de check is uitgevoerd op een bepaalde datum.
het verstrekken van informatie over relaties tussen termen en digitale informatieobjecten.
Dienstverlening
Dienstverlening aan afnemers
Zorgdragen dragen dat erfgoedinformatie vindbaar wordt gemaakt, rekening houdend met de behoeften van de doelgroepen die de dienstverlener bedient.
Rol: dienstverlener.
Requirements van Netwerk Digitaal Erfgoed:
gebruik waar mogelijk erfgoedinformatie die beschikbaar wordt gesteld door bronhouders binnen het NDE;
gebruik de gedeelde voorzieningen voor de selectie van erfgoedinformatie;
draag bij aan het verbeteren van de toegankelijkheid van het netwerk door verrijking van de metadata.
